İklim değişikliği hiç elbet gezegenimizin geleceği açısından karşımızda duran en büyük sorun. Son periyotta milletlerarası platformlarda gündemdeki yerini Rusya-Ukrayna ortasında yaşanan gerginliğe bırakmış olsa da tüm ülkelerin iklim kriziyle uğraşta acil aksiyona geçmelerini gerektiğini hatırlatma misyonunu bu kere Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (IPCC) üstlenmiştir.
IPCC yayımladığı yeni raporunda iklim değişikliğinin şimdiden dünyanın her köşesini etkilediğini ve acil aksiyona geçilmezse karşı karşıya kalacağımız tesirin bugünkünden çok daha fazla olacağını vurgulamaktadır. Raporda paylaşılan bulgulara ait en çarpıcı yorum ise Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’den gelmiştir. Guterres bahse bahis raporu insanlığın çektiği acıların bir atlası olarak nitelendirmiş ve raporun iklim değişikliğiyle uğraşta dünya önderlerine bir suçlama mahiyetinde olduğunu lisana getirmiştir.
IPCC’nin Altıncı Kıymetlendirme Raporu (Assessment Report-AR6) İklim Değişikliği 2022: Tesirler, Ahenk ve Kırılganlık başlıklı II. Çalışma Kümesi Raporu 14-26 Şubat 2022 tarihleri ortasında yapılan toplantılar sonucunda sonuncu hale getirilerek kabul edilmiştir. Rapor bilhassa kaynak açısından fakir ülkeler ve topluluklar için iklim değişikliğinin ağırlaşan tesirleri ve gelecekteki risklerin en kapsamlı incelemelerinden biri olarak görülmektedir.
Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakan Yardımcısı İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Prof. Dr. Mehmet Emin BirpınarRAPORDAKİ BULGULAR KORKUTUCU
İklim değişikliğinin halihazırda global sıcaklık düzeylerinde sanayi öncesi periyoda nazaran yaklaşık 1,1°C’lik artışa sebep olduğunu biliyoruz. Raporda öne çıkan bulgulardan birincisi mevcut durumun dünyanın sadece muhakkak bir bölgesinde değil her bölgesinde yaygın bir bozulmaya sebep olduğudur. Çok sıcaklık ve buna bağlı kuraklıklar ile rekor seviyede gerçekleşen sel ve taşkın üzere afetlerin tesirlerine dikkat çekilen raporda iklim değişikliğinin tesirlerinin 20 yıl evvel öngörülen tesirlerden daha ileri düzeyde olduğu ve yalnızca kentsel ve kırsal alanlarda değil, daha evvel tesirlerin görülmediği okyanus derinliklerinden kutuplara, en yüksek dağların tepe düzeylerine kadar yaygınlaştığı vurgulanmıştır. O denli ki bu durum rapor kapsamında ele alınan farklı global sıcaklık artışı senaryolarında dahi olumluya gitmemektedir.
Gerçekten sera gazı emisyonlarının görece düşük olarak öngörüldüğü ve yüzyılın sonuna kadar 1,6°C’nin altında bir global ısınmanın öngörüldüğü senaryoda dahi Afrika’nın tropikal bölgelerindeki balıkçıların, balık stokundaki azalış sebebiyle yüzyılın sonuna kadar verimliliklerinde %3 ila 41 kayıp yaşayabilecekleri hesaplanmış olup bu durumun balıkçılık ile geçimini sağlayan Afrika’daki 12,3 milyon insanı direkt etkileyeceği, Afrika nüfusunun yaklaşık üçte biri için temel protein kaynağı olan balık stokundaki azalmanın milyonlarca insanı yetersiz beslenme riskiyle karşı karşıya bırakabileceği tabir edilmektedir.
Global çapta baktığımızda ise ölümcül denilebilecek düzeylerde sıcaklıklara maruz kalan nüfusun yüzdesi bugün prestijiyle %30 düzeylerinde varsayım edilmektedir. Gelecek yıllardaki global ısınma düzeylerine ve gerçekleştiği pozisyona bağlı olarak bu sayının yüzyılın sonuna %48 ila 76 düzeylerine yükselmesi öngörülmektedir. İklim değişikliği sebebiyle ortaya çıkacak toplumsal ve ekonomik sonuçlara da özel bir vurgu yapılan raporda artan sıcaklıklar sebebiyle tarım dalı üzere açık havada çalışan bireylerin işlerini yapmaya devam edemeyeceklerini ve öteki insanların da açık havada geçirebilecekleri vaktin azalacağı vurgulanmıştır. İklim değişikliğinin 2050 yılında dünya nüfusunun %70’inin yaşamasının öngörüldüğü kentsel alanları daha fazla etkileyeceğinin vurgulandığı raporda daha yüksek sıcaklık düzeyleri, düşük hava kalitesi, su ve besin kıtlığı ile iklim değişikliğinin tedarik zincirleri, ulaşım ağları ve başka kritik altyapılar üzerine tesirlerinin kentleri ve kentlileri daha fazla etkileyeceği belirtilmiştir. Bir başka deyişle rapor bulgularına nazaran global sıcaklık artışlarından ülke ve bölge ayırt etmeksizin herkesin etkilenmesine kesin gözüyle bakılmaktadır.
Raporun korkutucu olan bulgularından bir başkası su güvenliği hususundadır. Dünya nüfusunun halihazırda yarısı yılda en az bir ay suya erişim konusunda badire yaşama riski ile karşı karşıya durumdadır. IPCC bulguları ise bu durumun düzelmesinin bilakis daha da ciddiye gideceğine işaret etmektedir. Güney Amerika’da gelecek kuşakların kentlerde ve kırsal bölgelerde su kıtlığı ve kısıtlı su erişimi ile bugüne kıyasla daha fazla sayıda gün karşı karşıya kalacakları varsayım edilmektedir. Orta Amerika’daki ülkelerin ise daha sık ve güçlü fırtınalar, kasırgalar ile şiddetli yağışlar yaşayacağı ve bu durumun kelam konusu bölgelerde ırmak taşkınlarına sebep olacağı, bunun üzere iklim değişikliği, sel ve kuraklık kaynaklı afetler sebebiyle su kalitesini düşüreceği öngörülmektedir. Münasebetiyle bu afetler sonucunda hijyen, besin üretimi ve ekosistemler için suyun kullanılabilirliğinin etkileneceği iddia edilmektedir. Global çapta, raporlanan senaryolara nazaran, 2°C’lik sıcaklık artışında kuraklık sebebiyle 800 milyon ila 3 milyar, 4°C ısınmada yaklaşık 4 milyar kadar kişinin kronik su kıtlığı yaşayacağı öngörülmektedir. Su kıtlığının yanı sıra yüksek sıcaklıkların vektör kaynaklı hastalıklar ile kolera üzere su kaynaklı hastalıkların yayılmasına da yol açacağı, global sıhhat şartları açısından risklere sebep olacağı beklenmektedir. Velhasıl iklim değişikliği yalnızca doğal sonuçlara değil, toplumsal problemlere da vesile olacak, besin ve su güvenliğini azaltacak, geçim kaynaklarına tesir edecek ve insan sıhhati ile refahına olumsuz tesirde bulunacaktır.
İklim değişikliği üzere göz önünde bulundurmamız gereken bir öteki değerli sorun biyolojik çeşitlilik kaybıdır. Çünkü iki başka sorun olarak gözükmekle birlikte iklim değişikliğinin tıpkı vakitte canlı çeşitlerine ve tüm ekosistemlere ziyan verdiği bilinmektedir. Raporda paylaşılan iddialara nazaran 2100 yılına kadar 2°C’lik global ısınma senaryosunda karadaki tüm cinslerin %18’i kuşaklarının tükenme riskiyle karşı karşıya kalmakta, 4°C ısınma senaryosunda ise bilinen her bitki ve hayvan cinsinin tehdit altında olacağı iddia edilmektedir. İklim değişikliğine gereğince süratli bir biçimde ahenk sağlayamayan cinslerin yok olma riskiyle karşı karşıya olduğunun, bu yok olma riskinin bilhassa dağlık bölgeler ile kutup bölgelerinde yaşayan soğuk yaşama alışkın çeşitler için daha yüksek olacağının belirtildiği raporda, 4°C’lik sıcaklık artışı senaryosunda, tropikal mercan resifleri, soğuk su yosun ormanları ve yağmur ormanları üzere son derece varlıklı biyoçeşitliliğe mesken sahipliği yapanlar da dahil olmak üzere, global olarak kıymetli alanların geri döndürülemez halde değişeceği, kitlesel ölümlerin ve yok oluşların gerçekleşebileceği öngörülmüştür. Raporda ilaveten iklim değişikliğinin biyoçeşitlilik üzerindeki tesirinin sırf karada değil, artan su sıcaklıklarına bağlı olarak okyanuslardaki asitlenme ve suyun oksijen düzeyindeki azalma sonucunda son 50 yılda okyanus yüzeyindeki biyoçeşitlilik dağılımına tesir ettiği bulgusu da paylaşılmıştır.
RAPORDA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE AHENK SAĞLAMAYA BAŞKA BİR EHEMMİYET VERİLİYOR
IPCC’nin raporunda iklim değişikliğine ahenk konusuna farklı bir ehemmiyet atfedilmiştir. Bu kapsamda ülkeler tarafından hayata geçirilen küçük çaplı ahenk aksiyonlarının yetersiz olduğu, daha büyük çaplı teknolojik, ekonomik değişimlere ek olarak iklime karşı dirençli yapılar oluşturmak, kapsayıcı, eşitlikçi ve adil kalkınmayı teminat altına almak ve toplumun hiçbir kısmını geride bırakmadan sürdürülebilir kalkınma gayelerine ulaşmak doğrultusunda pek çok alanda kıymetli dönüşümlere muhtaçlık olduğunun altı çizilmiştir.
Öte yandan ahenk konusunda atılan global çaptaki adımların umutlandırıcı olduğu düşünülmektedir. Gerçekten iklim değişikliği kaynakları riskler ve olumsuz tesirler karşısında ahengin ehemmiyeti giderek artmakta olup bunları azaltmaya yönelik ahenk hareketlerinin tüm dünyada arttığı belirtilmiştir. İlaveten ahenk konusunda kamuoyunun ve siyasi farkındalığın da arttığı, pek çok ülke ile kentin iklim siyasetlerine ve planlama süreçlerine ahenk hareketlerini dahil ettiği söz edilmektedir.
İklim değişikliğinin olumsuz tesirlerinin en çok ahenk kapasitesi gereğince gelişmemiş fakir ve kırılgan ülkeler üzerinde gözlemlendiğinin söz edildiği raporda ülkelerin ahenk kapasitelerinin desteklenmesi, ekosistemlerin geri kazanılması ve yine inşası, hane halklarının geçim kaynaklarının ve refahlarının desteklenmesi için sera gazı emisyonlarında sert bir düşüşün gerekli ve değerli olduğunun altı çizilmiştir. Emisyonların düşüş suratı arttıkça insanın ve tabiatın da ahenk sağlama kapasitesinin artacağı vurgulanmıştır.
IPCC ahenk konusundaki yatırım muhtaçlıklarının sırf gelişmekte olan ülkeler için 2030 yılında 127 milyar dolara ve 2050 yılında ise 295 milyar dolara ulaşacağını kestirim etmektedir. Hali hazırda mevcut iklim finansman akışlarında azaltım yatırımlarının epey gerisinde kalan ahenk konusu tüm milletlerarası platformlarda öncelikli husus olarak yer almaktadır.
TEDBİRLERİMİZİ ALDIK, ALMAYA DEVAM EDECEĞİZ
Rapor korkutucu bulgularıyla tüm ülkelere iklim değişikliğiyle gayrette kararlı adımlar atmaları gerektiğini hatırlatmış, içerisinde bulunduğumuz iklim krizinin çok daha yıkıcı hale gelmesinin bilimsel araştırmalar sonucunda beklendiğini herkesin dikkatine getirmiştir.
Rapor ayrıyeten ülkeler ve bölgeler özelinde de değerlendirmeler sunmaktadır. Bu kapsamda Türkiye, Akdeniz havzasındaki pozisyonuyla kuraklığa bağlı ekonomik kayıplar yaşayabilecek ülkeler ortasında sayılmaktadır. Akdeniz’deki balıkçı gemilerindeki toplam istihdamın %82’sinin Türkiye’nin de ortalarında olduğu altı ülke ortasında paylaşıldığı belirtilen raporda sürdürülebilir olmayan balıkçılık faaliyetleri sonucunda bu ülkelerin balıkçılık dalı özelinde riskler yaşayabileceği kaydedilmektedir. Ek olarak yağışların azalması sebebiyle birçok bölgede yeraltı su kaynaklarının etkileneceği, bu durumun göllerdeki su düzeylerinde ve rezervuarlarda büyük bir azalışa sebep olacağı tespiti paylaşılmakta olup Beyşehir Gölü bu çerçevede risk altındaki göller ortasında sayılmaktadır.
Öte yandan ülkemiz iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerini yönetmek konusunda başarılı uygulamalarıyla da raporda kendine yer bulmuş olup Güç ve Çevresel Dizaynda Liderlik (LEED) sertifikalı binaların hem güç maliyetlerinde hem de emisyonlarda önemli bir azalış sağladığı ülkeler ortasında sayılmıştır. Ahenk alanında çalışmalarını kapsamlı bir biçimde sürdüren Türkiye bu mevzuda ulusal izleme ve kıymetlendirme sistemi geliştirme kabiliyetleri açısından ülkelerin sınıflandırıldığı raporun ilgili kısmında ise gelişmiş düzeydeki ülkeler ortasında gösterilmektedir.
21-25 Şubat tarihleri ortasında Konya’da muvaffakiyetle gerçekleştirdiğimiz İklim Şurası iklim değişikliğiyle gayrete verdiğimiz kıymetin bir resmi niteliğinde olmuştur. Şura kapsamında kamu, özel dal, akademi ve sivil toplum kuruluşları ile gençler başta olmak üzere toplumumuzun her bölümünün görüş alışverişinde bulunduğu oturumlar sonucunda içerisinde 76’sı öncelikli olmak üzere 217 kararın yer aldığı ve Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından kamuoyuyla paylaşılacak bir liste oluşturulmuştur. Öbür taraftan Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından önümüzdeki devirde pek çok kıymetli siyasetin hayata geçirilmesi doğrultusunda çalışmalar sürdürülmektedir.
İklim krizine karşı uğraşa verdiği değeri her platformda lisana getiren Türkiye raporun dikkate getirdiği konulara yönelik çalışmalarına çok evvelden başlamış durumdadır. Bu kapsamda Ulusal Katkı Beyanı’nı ve İklim Değişikliğine Ahenk Stratejisi ve Aksiyon Planı’nı güncellemek, ulusal karbon piyasasını oluşturmak, yeşil finansman araçlarıyla yeşil dönüşümü teşvik etmek önümüzdeki periyotta hayata geçirilecek siyasetlerden sırf birkaçıdır. Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde bilimsel temellere dayalı, ülkemiz menfaatlerini ön planda tutan, iklim değişikliğiyle gayret ve biyoçeşitliliğin korunması noktasında pek çok politikayı, kapsayıcı bir biçimde ve tüm paydaşları yanımıza alarak hayata geçirmeye devam edecek, azaltım, ahenk ve finansman politikalarımızla pek çok ülke için ilham kaynağı olmaya devam edeceğiz.
NTV
